آلودگی هوا بروز بیماری های آلرژی را تشدید کرده است/ در فصول پاییز و بهار آلرژی به شکل های مختلف بروز می کند/ درمان آسم با دمنوش های گیاهی تنها تبلیغاتی تجاری است؛ گفت وگوی ایسنا بامدیر مرکز آسم و آلرژی جهاد علوم پزشکی تهران

ایسنای علوم پزشکی تهران – در طول 50 تا 60 سال گذشته میزان بروز و تشخیص انواع مختلف بیماری‌های آلرژیک همچون آسم، اگزمای آتوپیک و رینیت آلرژیک در بسیاری از کشورها از جمله ایران در حال افزایش است. این بیماری شیوع فراوانی در بین همه‌ گروه‌های سنی و جنسی دارد و در فصول پاییز و بهار شاهد بروز بیشتری از بیماری های آلرژی در میان مردم هستیم.

دکتر ذاکر، مدیر مرکز آسم و آلرژی می گوید:آلرژی فصلی بیشتر در اواخر تابستان و شروع پاییز و همچنین در زمان گرده افشانی که در اوایل بهار و اردیبهشت هست، بروز می کند. رطوبت برای اکثر بیماری های تنفسی خوب است و در فصل هایی که هوا خشک می شود و گرد و خاک وجود دارد این بیماری ها رایج ترند. ولی وقتی حساسیت به ماده خاصی باشد وقتی تشخیص داده شود و بیمار بداند که به چه چیزی حساسیت دارد و به او آموزش داده شود، حساسیت کمتر خواهد شد.

متن گفت وگو خبرنگار ایسنای علوم پزشکی تهران با دکتر ذاکر را می خوانید:

* آسم و آلرژی دو بیماری متفاوت از هم هستند یا این دو بیماری می توانند در کنار هم یا سبب تشدید یکدیگر شوند؟

آسم و آلرژی مبحث کلی است. آسم یکی از بیماری های تنفسی است و بیماران کسانی هستند که به علت التهابات ایجاد شده در مجاری تنفسی آنها به هر دلیلی یا درست درمان نمی شوند یا درمان نمی گیرند و شدت التهاب زیاد می شود و التهاب رفته رفته سطح دفاعی مجاری تنفسی و ریه ها را تخریب می کند و همین باعث می شود وضعیت تنفسی خاصی پیدا کنند اما در درصد بالایی از بیماران اگر درمان به موقع و به درستی انجام بگیرد این حالت برطرف خواهد شد. گاهی در حد سینوزیت است و این سینوزیت به درستی درمان نمی شود و آنتی بیوتیک درست و به موقعی داده نمی شود و زمینه مساعد می شود. گاهی آبریزش فصلی دارند و زمانی که این موارد درمان نشوند و بر آنها سرپوش گذاشته شود یا تشخیص های اشتباهی داده شود در آینده مشکل ایجاد خواهد شد. چون این بیماری ها مزمن هستند درمانهای طولانی مدت دارند و اگر بیمار به هر دلیل ویزیت شدن و آزمایش ها را متوقف کند و ادامه کار درمان رها شود ممکن است به آسم تبدیل شود. ولی آلرژی ها بحث جدایی هستند و می توانند همراه با آسم باشند یا نباشند آلرژی می تواند به هر ماده ای باشد و بروز آن می تواند به هر صورتی از جمله اگزما و حساسیت های پوستی و… باشد. آلرژی معمولا بروز مختلفی دارد.

* به نظر می رسد که در سال های گذشته مردم ایران مانند امروز به آلرژی مبتلا نمی شدند، گویا رفته رفته تعداد مبتلایان به آلرژی و تعداد موارد آلرژی زا در حال افزایش است، این مساله علت خاص و مشخصی دارد؟

 مساله مبتلا نشدن مطرح نیست شاید به خوبی تشخیص داده نمی شدند و چون فوق تخصص این رشته وجود نداشت تشخیص های اشتباه داده می شد. تغییر در شیوه زندگی مردم و بحث آلودگی هوا و مواد غذایی دستکاری شده و مواد نگهدارنده در مواد غذایی و فست فودها همه در گسترش این بیماری ها تاثیر دارند. به خصوص بحث آلودگی هوا که در شهرهای بزرگ و صنعتی بیشتر با این موارد درگیر هستیم. وقتی اطلاع رسانی نمی شود شخص نمی داند که این بیماری درمان دارد. در حقیقت امروز بحث تشخیص بیشتر شده است و این بیماری ها شناخته شده است و اطلاعات مردم در این رابطه افزایش یافته است.

* بنابراین نمی توان قاطعانه گفت که این بیماری ها در ایران شیوع پیدا کرده است؟

در کل دنیا در هر جایی که بحث بیماری های عفونی کمتر شده بحث آسم و آلرژی بیشتر شده است.

* در مواردی شاهد هستیم نوزادان هم که مواد غذایی، نگهدارنده و… استفاده نمی کنند، مبتلا به آلرژی می شوند! 

نوزادانی هستند که از ابتدا به پروتئین شیر گاو آلرژی دارند و در تغذیه این نوزادان شرایط سختی بوجود می آید به طور مثال اگر مادر کوچکترین مقداری از لبنیات و یا هر گونه مواد مرتبط به دام در غذای خود داشته باشد، نوزاد یا کودک نیز دچار مشکلاتی جدی می شود و ممکن است استفراغ کند و خون دفع کند و دچار چالش بزرگی شوند. چون نوزاد در این ماههای اول فقط می تواند شیر بخورد و تهیه این نوع شیر خود چالشی بزرگ است. گاهی وقتی مادر رعایت می کند و به دکتر مناسبی هدایت شود و به درستی راهنمایی بگیرد شیر او پاک می شود و مشکل بر طرف خواهد شد. ولی در مورد کودکانی که مادر نمی تواند به آنها شیر بدهد باید شیری تهیه شود که روی پروتئین آن کار شده باشد و شرایط بسیار سختی فراهم می شود به خصوص که این نوزادان در کنار این مشکل، مشکلات پوستی و حساسیتهای دیگری نیز دارند. مشکلات درصدی از این نوزادان در طی شش ماه تا یک سال برطرف می شود، ولی درصدی با این زمینه ها در آینده آسم و آلرژی های فصلی و یا آلرژی های غذایی دارند. آنچه که از ابتدا گریبانگیر نوزاد می شود گاهی زمینه ژنتیکی دارد و گاهی بر اثر محیط ایجاد شده است که البته زمینه ژنتیکی در مورد آسم بسیار موثر است.

* در هر فصلی آلرژی های متفاوتی داریم که بر اعضای بدن افراد تاثیر می گذارند؟ آلرژی بیشتر چه زمانی و با چه نشانه هایی بروز می کنند؟

آلرژی فصلی بیشتر در اواخر تابستان و شروع پاییز دیده می شود چون هوا کمی تغییر می کند. همچنین در زمان گرده افشانی که در اوایل بهار و اردیبهشت است و اوج این بیماری هاست. رطوبت برای اکثر بیماری هایی تنفسی خوب است و در فصل هایی که هوا خشک می شود و گرد و خاک وجود دارد این بیماری ها رایج ترند. ولی وقتی حساسیت به ماده خاصی باشد مثلا یک گیاه خاص یا یک پرنده در هر فصلی از سال به نزدیک شدن به این ماده حساسیت او تشدید می شود یا حساسیت به مایت که جانور ریزی است که در میان گرد و خاک و البسه پشمی و مواد پرز دار وجود دارد. وقتی تشخیص داده شود و بیمار بداند که به چه چیزی حساسیت دارد و به او آموزش داده شود، حساسیت کمتر خواهد شد.

* در موارد بسیاری درمان و کنترل آلرژی ممکن است، اما در مورد آسم، آیا می توان گفت مبتلایان به این بیماری در صورت تداوم درمان، روزی به طور کامل بهبود می یابند؟

در مورد کودکان بله. اگر بیماری به درستی تشخیص داده شود و پیگیری و مراجعه منظم باشد معمولاً تا سن بلوغ بهبود می یابند و درصد بسیار کمی از این بیماران در سنین بزرگسالی، آسم خواهند داشت. آسم بزرگسالی کاملا درمان نمی شود ولی کسانی هستند که به خوبی کنترل می کنند و در درصد کمی بعد از گذشت یک مرحله، بدن دیگر توانایی جایگزین کردن ندارد و در داخل بدن و مخاط فیبروز ایجاد می شود چون به طور مرتب ملتهب شدن و مجددا خوب شدن بافت اولیه را تخریب می کند و بافتی از بین رفته خواهد بود که کارایی خود را از دست داده است و سفت می شود و تنگی ایجاد می شود. ولی اکثرا اگر درست درمان کنند کنترل می شوند.

* استرس و هیجان سبب تشدید بیماری آسم می شود؟

به تحریک بیماری می انجامد چون استرس به طور مستقیم با سیستم ایمنی بدن ارتباط دارد و باعث تضعیف بدن می شود. در جوامع صنعتی استرس روزانه وجود دارد و سیستم ایمنی ضعیف تحت تاثیر قرار می گیرد.

* بیماری آلرژیک در کیفیت خواب تاثیر گذار است؟

بله. اگر تنفسی باشد حتما تاثیر گذار است. چون باعث می شود فرد شب به خوبی نخوابند و اکسیژن رسانی به مغز ضعیف می شود. در مورد کودکان باعث می شود سینوزیت و لوزه های بزرگی داشته باشند که قبلا جراحی می شدند ولی تا چند ماه بعد از جراحی مجددا عود می کرد اما امروز درمان هایی برای کوچک کردن مجدد لوزه ها اعمال می شود. اگر سینوزیت به درستی درمان شود نیازی به مداخلات جراحی بعدی نیست. وقتی فشار از دستگاه تنفسی برداشته شود و شخص به راحتی نفس بکشد خوب می خوابد و اکسیژن کافی به مغز او می رسد و در طول روز کارایی بیشتری دارد. حتی بیمارانی بودند که به دلیل بزرگی لوزه به خوبی نفس نکشیدند و این باعث نارسایی و بزرگ شدن قلب می شود؛ این عارضه در کودکان بیشتر دیده شده است. در عین حال که این بیماری شروعی ناچیز و ساده دارد در صورت بی توجهی و یا عدم توجه کافی عواقب وخیمی به دنبال خواهد داشت.

* در مواردی شاهدیم که بیمارانی برای درمان بیماری آسم و آلرژی به طب سنتی رجوع می کنند. به منظور درمان بیماری های آلرژی و آسم، طب سنتی تا چه میزان موثر است؟

دانشی در این زمینه ندارم. ولی طب سنتی را طبی مکمل می دانم و از آن دسته پزشکانی نیستم که مخالفت صددرصدی با طب سنتی داشته باشم. ولی می توانم بگویم که طب سنتی نمی تواند جایگزین طب مدرن شود. هر دارویی که امروز به فروش می رسد دیروز تولید نشده است بلکه قبل از تولید پروسه طولانی تحقیق و مطالعه و آزمایش و بررسی را گذرانده است. اگر بیماری فقط با خوردن چند نوع گیاه خوب می شد که نیازی به طب مدرن نبود. به طور مثال طب سنتی برای هر سرفه ای، دم کرده آویشن و عسل را تجویز می کند ولی گاهی شخص به خود آویشن حساسیت دارد. طب سنتی نمی تواند جواب صددرصدی بدهد. اکثر دستورات طب سنتی بر مبنای پرهیز است و پرهیز قطعاً می تواند موثر باشد.

* چند سالی است که دمنوش های گیاهی برای درمان بسیای از بیماری ها از جمله بیماری آسم و آلرژی تبلیغ می شوند، چه میزان از مزایایی که برای این دمنوش های گیاهی بر می شمارند، حقیقی و تضمینی است و چه میزان شعار تبلیغاتی است؟

قطعاً این موارد تجاری است. هیچ نظارتی بر تبلیغات ما وجود ندارد. همانطور که وزارت بهداشت تبلیغ چند کالا را ممنوع کرد ولی باز هم تبلیغ چیپس، پفک، سس، روغن سرخ کردنی و… در تلویزیون وجود دارد که این موارد صددرصد برای سلامتی مضر هستند.

* به مبتلایان آسم با توجه به اینکه ریه های آنها دچار مشکل است، ورزش کردن را توصیه می کنید؟ این بیماران باید چه برنامه های ورزشی را در دستور کار خود قرار دهند؟

اگر آسم آنها کنترل شود می توانند هر ورزشی را انجام دهند. وقتی بیماری کنترل شود منعی وجود ندارد. اگر محرک آسم سرما باشد این افراد معمولا از فعالیتهای سنگین در سرما منع می شوند. گاهی کلر داخل آب وضعیت جسمی آنها را بدتر می کند و در بحث شنا منع می شوند. البته استخرهایی وجود دارد که از کلر در آب استخر استفاده نمی کنند و برای بهداشتی کردن محیط روش های دیگری دارد.

* بیماران مبتلا به آسم چه دستورات و پرهیزات غذایی را باید در برنامه روزانه خود رعایت کنند؟     

به طور کلی سیگار برای همه افراد بسیار بد است و برای بیماران مبتلا به آسم بسیار بدتر است. حتی اگر خودشان مصرف نکنند ولی در معرض دود سیگار باشند و یا با کسی زندگی بکنند که سیگار می کشد حتی اگر کسی خارج از خانه سیگار کشیده باشد تا سه یا چهار ساعت عوارض سیگار را در لباس و نفس خود دارد و قابل انتقال است. وقتی دود سیگار به هر طریقی در خانه باشد، کودکان آسمی مطلقا خوب نمی شوند. مواد نگهدارنده نیز برای همه بد است و برای این افراد قطعاً بدتر است. انواع سس ها، فست فودها و پیتزاها معمولاً وضعیت کسانی را که آلرژی یا آسم دارند بدتر می کند.

* برای درمان بیماری آسم به این دسته از بیماران چه راهکارهای درمانی را توصیه می کنید؟

این بیماری سیری دارد اگر کسی امروز به آسم مبتلا است یک شبه به بیماری دچار نشده و سیری طی شده است تا او به وضعیت آسم رسیده است و ظرفیت تنفسی او از حالت نرمال کاهش پیدا کرده و برای برگرداندن ظرفیت تنفسی به حالت نرمال به دارو احتیاج دارد. قبلا در مورد استفاده از اسپری تابویی وجود داشت اما امروز هم شربت و هم اسپرس سالبوتامول وجود دارد و تقریباً در تجویز پزشکان شربت کنار رفته است چون عقیده دارند هدف باز کردن مجرای تنفسی است و دلیلی ندارد که دارو خورده شود و وارد کل سیستم بدن شود و در مغز و قلب اثر بگذارد.

این تابو شکسته شده است و بیماران به راحتی استفاده از اسپری را قبول می کنند، ولی معمولاً بعد از دو تا سه هفته استفاده از دارو، شخص به حالت مطلوبی می رسد و فکر می کند دیگر نیازی به دنبال کردن درمان ندارد و مصرف دارو را قطع می کند؛ دارو کمی در خون هست و تا مدتی از رزرو خونی استفاده می شود و حال بیمار خوب است اما مجددا حال او خراب خواهد شد و پس از  بهبود وضعیت سخت تر است. مراحل درمان ما گام به گام است. برخی از بیماران از کورتون وحشت دارند ولی مصرف کورتون در این بیماران شامل دوره کوتاهی است و مصرف کورتون به سرعت قطع می شود. همه داروها عوارضی دارند ولی در این دوره کوتاه عوارضی که از آن وحشت دارند شامل حال بیماران نمی شود. وقتی بیمار به این سطح از آگاهی برسد بیماری او کنترل می شود و نیاز به مصرف داروی زیاد ندارد و وحشت و استرس او کمتر خواهد بود بیمارانی با وجود آسم باردار می شوند و به بچه خود شیر می دهند ولی کسانی که به خوبی کنترل نشوند در این مراحل مشکل خواهند داشت. باید بیماران ظرفیت درمانی خود را بالا نگهدارند و به زودی ناامید نشوند. فقط درصد ناچیزی هستند که به درمان مقاومت نشان می دهند ولی اکثریت در صورت مداومت در درمان و مصرف درست داروها کنترل می شوند.

انتهای پیام