دغدغه ها و خدماتی مؤثر؛ گزارشی از گام های جهاد علوم پزشکی تهران در مسیر سلامت مردم و جامعه پزشکی

ایسنا علوم پزشکی تهران – بعد از چهار دهه کمتر کسی پیدا می‌شود که تحصیلات دانشگاهی را طی کرده باشد، اما از خدمات جهاد دانشگاهی اطلاعی نداشته باشد. از اخبار خبرگزاری ایسنا و مرکز افکار سنجی ایران که خدماتشان به جامعه را می‌توان عمومی تلقی کرد تا پایگاه مرکز اطلاعات علمی (SID) که هر دانشجویی برای پایان نامه و تحقیقات خود از آن بهره می‌برد جهاد دانشگاهی را به عنوان یکی از بازوهای فرآیند توسعه کشور تبدیل کرده است. علاوه بر این نمونه‌ها جهاد دانشگاهی ید طولایی در ارائه خدمات در حوزه پزشکی دارد که به مناسبت روز پزشک به برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت.

جهاد پاسخ گوی نیازهای علمی جامعه

جهاد دانشگاهی در سال 59 تاسیس شد. فلسفه تشکیل این سازمان را می‌توان در ضرب‌المثل انگلیسی «necessity is the mother of invention» (نیاز مادر خلاقیت است) پیدا کرد. جهاد دانشگاهی در چهل سال فعالیت خود بنا بر شرایط و نیازهای زمانه خدماتی متفاوت ارائه کرده است. با تاسیس جهاد دانشگاهی در ستاد انقلاب فرهنگی در 16 مرداد 59 قرار بر این بود تا این مجموعه در روستاها و مناطق محروم فعالیت سوادآموزی را دنبال کنند. اما با شروع جنگ تحمیلی در شهریور ماه همان سال جهاد دانشگاهی این رسالت را پیدا کرد تا به رزمندگان خدمات علمی ارائه دهد. در سال 65 نیز در اساسنامه جهاد دانشگاهی بازنگری شد و در اساسنامه این مجموعه به فعالیت تحقیقاتی سازمان تاکید شد. به تدریج مشاهده می‌کنیم که بعد از پایان جنگ ماموریت علمی و تحقیقاتی جهاد از سال 69 جدی‌تر شد. این سازمان ماموریت برقراری ارتباط بین دانشگاه و صنعت را بر عهده گرفت و در دهه‌های بعدی نیز تعدادی موسسه آموزش عالی بنیان گذاشت.

پاسخ جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران به نیازها در برهه‌های مختلف

حوزه سلامت و پزشکی از حوزه‌های فعال جهاد دانشگاهی است. همزمان با تاسیس سازمان جهاد دانشگاهی در سال 59، جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران نیز تاسیس شد. جهاد علوم پزشکی تهران که 16 مرداد امسال چهل سالگی خود را جشن گرفت، قدیمی ترین و یکی از دو واحد جهاد دانشگاهی در حوزه علوم پزشکی است. پس از شکل گیری این واحد جهاد دانشگاهی دو واحد دیگر جهاد دانشگاهی در حوزه پزشکی (جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی و جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران) در دهه 60 شکل گرفتند که اکنون فقط جهاد‌های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی فعالیت دارند. از این رو به نظر می‌رسد باید به صورت جداگانه به فعالیت‌های تاثیرگذار جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در حوزه سلامت و پزشکی پرداخت.

با نگاهی به فعالیت‌های جهاد علوم پزشکی تهران مشاهده می‌کنیم جامعه هدف خدمات این مجموعه در حوزه پزشکی دو گروه به شمار می‌روند. اول از همه عموم مردم و افراد جامعه و سپس جامعه پزشکی.

عموم مردم این خدمات را به طور مستقیم از واحدها و مراکز درمانی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران که از معتبرترین واحدهای درمانی در سطح کشور هستند دریافت می‌کنند. دسته دوم خدمات نیز در نهایت به طور غیرمستقیم به عموم مردم تسری پیدا می‌کند. این نوع خدمات از جنس آموزش و پژوهش هستند. اما به خاطر فعالیت گسترده و پرسابقه چهل ساله دست ارائه آمار دقیق به کسانی که از این خدمات استفاده کرده‌اند – از عموم مردم گرفته تا فارغ­التحصیلان پزشکی – بسیار دشوار است. با این حال می‌توان به فعالیت‌های شاخص و تاثیرگذار جهاد علوم پزشکی تهران در سالهای مختلف اشاره کرد؛ فعالیت هایی در حوزه‌های متفاوت که عزم این مجموعه به پاسخ دادن به نیازهای زمان را نشان می‌دهد.

40 سال آموزش امداد

اولین نیاز جامعه که جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران سعی کرد به آن پاسخ درخور دهد آموزش‌های امدادی و فوریت‌های پزشکی به دانشجویانی بود که علاقه مند بودند در دوران دفاع از سرزمین خود، به یاری رزمندگان بشتابند. جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران نیز آموزش‌های امدادی خود را به راه انداخت تا دانشجویانی که برای کمک به رزمنده‌ها پا به جبهه می‌گذارند بتوانند در زمان‌ها لازم به مجروحان کمک کنند. این دوره هنوز که هنوز است در این مجموعه آموزش داده می‌شود، البته با این تفاوت که به تناسب زمان و پیشرفت علم، دوره‌ها به روزتر شده‌اند.

خدمات دندانپزشکی از سال 62؛ از ارتودنسی تا ایمپلنت

شاید خیلی‌ها ندانند که ایمپلنت یا کاشت دندان در ایران برای نخستین بار در کلینیک دندان پزشکی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران انجام شد؛ کلینیکی که فعالیتش از سال 62 آغاز شد. در دوره‌ای هم که خدمات ارتودنسی در تعداد کمی از کلینیک‌های دندان پزشکی ارائه می‌شد و به زبان اقتصادی تقاضا بیشتر از عرضه بود مرکز دندان پزشکی جهاد دانشگاهی علاوه بر آن‌که این نوع خدمات را به هزاران نیازمند مشکلات دندان ارائه کرد با آموزش‌های تخصصی خود به دندان پزشکان این نوع خدمات به عموم دندان پزشکی‌ها برد تا همگان بتوانند با هزینه بهتر از آن استفاده کنند.

گام بزرگ جهاد دانشگاهی در سال 75 برای درمان شایع‌ترین سرطان زنان

یکی از نیازهای عمومی جامعه در حوزه سلامت به حوزه زنان برمی گردد. براساس آمار سرطان پستان شایع‌ترین سرطان‌هاست و در بین سرطان‌های زنان رتبه اول را دارد. البته مردان هم دچار این نوع سرطان می‌شوند اما نسبت ابتلای مردان به سرطان پستان در مقایسه با زنان یک به 99 است. هر ۴۰ دقیقه یک زن در ایران به سرطان سینه مبتلا می‌شود  و گفته می‌شود آمار مبتلایان به این بیماری در کشور هشت درصد جمعیت زنان است و از هر هشت زن مبتلا تنها دو نفر از بیماری خود اطلاع دارند. هرسال حدود ۱۵ هزار نفر مبتلا به سرطان پستان در ایران شناسایی می‌شوند. بر اساس برآوردها این نرخ در دهه آینده به 25 هزار نفر می‌رسد.

جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران یکی از پرافتخارترین عملکرد خود در چهل سال گذشته را تاسیس پژوهشکده درمان بیماری‌های برست یا «پژوهشکده سرطان معتمد» می‌داند. این مرکز در سال 75 راه اندازی شد. پژوهشکده معتمد بعد از آنکه توسعه پیدا کرد از جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران جدا شد. اما همچنان قطب علمی سرطان پستان در کشور و خاور میانه است. پلی کلینیک فوق تخصصی پژوهشکده پستان سالانه بیش از 150 هزار مراجعه کننده از سراسر ایران و کشورهای همسایه دارد.

سال 78؛ در منزل بمانید تا پزشک به شما مراجعه کند

«دم» یا درمان در منزل یکی از مراکز وابسته جهاد دانشگاهی است که در سال 78 تاسیس شد. «دم» اولین مرکزی در کشور است که به جای آنکه بیماران را به مطلب‌ها و کلینیک‌ها روانه کند، پزشکان را به بالین بیماران می‌فرستند. امروزه به خاطر گسترش فضای مجازی و تشکیل موسسه هایی که به نوعی رونوشتی از این موسسه محسوب می‌شوند «دم» آنطور که باید شهرت گذشته را ندارد اما طرح هایی در دست دارد که بتواند به نیازهای بیشتری در حوزه پزشکی پاسخ گو باشد. اکنون 50 هزار مشترک با تماس با شماره پنج رقمی 64064 از خدمات این مرکز استفاده می‌کنند البته بخش اعظمی از مشترکان را سالمندانی که توان حرکت ندارند تشکیل می‌دهد.

استفاده از تجهیزات مدرن ترین تجهیزات لیزر پزشکی در جهاد از سال 80

مرکز خدمات تخصصی پوست، مو و لیزر جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در سال 80 کار خود را آغاز کرد. این مرکز ابتدا با هدف ارائه خدمات در حوزه لیزر به پژوهشکده برست تاسیس شده بود اما با جدا شدن برست از مجموعه خدمات خود را در حوزه پوست و مو ارائه کرد. این مرکز به نوین ترین تجهیزات لیزر پزشکی مجهز است به گونه ای که در آغاز فعالیت نمونه برخی از تجهیزات مورد استفاده در هیچ مرکزی پیدا نمی‌شد.

شعار جهاد علوم پزشکی تهران در سال 89: کمک به بیماران آلرژیک برای زندگی بهتر

حرکت به سوی صنعتی شدن با وجود آنکه زندگی بشر را آسان تر کرده است اما آثار مخربی نیز در پی داشته است که اصلی ترین آن نشانه گرفتن سلامت انسان است. بیماری های آلرژیک که به دنبال افزایش آلاینده ها در محیط زندگی به بیماری های مزمن تبدیل شده اند از دیگر حوزه­هایی است که جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران تلاش کرده با شعار «کمک به بیماران آلرژیک برای زندگی بهتر» و به طور تخصصی به آن وارد شود. از این رو جهاد علوم پزشکی تهران کلینیک فوق تخصصی آلرژی را در سال 1389 تاسیس کرد. در این کلینیک که یکی از معدود مراکز جامع درمانی در کشور است علاوه بر ویزیت بیماران مبتلا به آسم، سرفه مزمن، آلرژی غذایی و دارویی، کهیر و و … کلیه تستهای تشخیصی نیز انجام می شود.

مبارزه جهاد دانشگاهی با قطع عضو بیماران دیابتی از سال 94

قطع عضو تا چندی پیش همیشه یکی از کابوس‌های بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن اندام تحتانی مثل زخم‌های مزمن پای دیابتی و یا وریدی بود. پژوهشکده فناوری‌های زخم و ترمیم بافت (یارا) و مرکز درمانی زخم جهاد علوم دانشگاهی علوم پزشکی تهران که در سال 94 تاسیس شد سهم مهمی در کاهش موارد قطع اندام تحتانی به دلیل زخمهای مزمن را برداشته است. این مرکز با ترکیبی از گروه‌های مختلف پزشکی مختلف بر اساس جدیدترین و موثرترین دستورالعمل‌های مدیریت زخم‌های مزمن سعی دارد طول درمان بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن از جمله زخم‌های دیابتی و وریدی را کاهش دهد. این مرکز به صدها پزشک و پرستار آموزش داده است که اگر هر یک از آن‌ها از قطع عضو یک نفر جلوگیری کرده باشند یارا نقش مهمی در سلامت جامعه ایفا کرده است.

درمان واریس از سال 95 در کمتر از یک ساعت و بدون بیهوشی

واریس از بیماری‌های شایع در کشور است که جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با آخرین امکانات و دستاوردهای پزشکی به آن‌ها پاسخ می‌دهد. کلینیک واریس در سال 95 تاسیس شد. در این کلینیک مدت درمان واریس به یک ساعت نمی‌رسد. روش‌های درمان واریس در این کلینیک بدون بیهوشی است و بیمار پس از درمان می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. از دیگر مزایای درمان واریس در این کلینیک باید به بستری نشدن بیمار، درد کمتر، استفاده نکردن از آنتی بیوتیک‌ها اشاره کرد.

سلامت آینده دغدغه امروز جهاد دانشگاهی

همانطور که مشاهده می‌کنیم جهاد دانشگاهی در هر برهه تاریخی سعی کرده است که به یکی از نیازهای جامعه در حوزه سلامت و پزشکی پاسخ دهد. گاهی پاسخ گویی به این نیازها برای عموم مردم ملموس بوده است و گاه این خدمات به صورت تخصصی بوده و عموم آنها را به طور غیرمستقیم از پزشکان دریافت کرده اند؛ همچون دو فصلنامه علمی پژوهشی بیماری های پستان و لیزر در پزشکی که در راستای مراکز مربوط منتشر می شوند.

جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران علاوه بر آنکه خدمات گذشته خود را به روزرسانی و از آخرین دستاوردها و تجهزات استفاده می‌کند قصد ورود به چند حوزه جدیدتر دارد. برای نمونه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران این روزها مجری کلان پروژه شناسایی اختلالات ژنتیکی در خانواده‌هایی است که دو یا چند معلول دارند. این پروژه که در سطح ملی اجرایی می‌شود به دنبال دست پیدا کردن به نقشه ژن‌های معیوب معلولیت است تا از این طریق به جلوگیری از معلولیت در نسل‌های آینده کمک کند.

جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران همچنین با راه اندازی مرکز نوآوری و شتابدهی «منش» از ایده‌های خلاقانه جوانان که به سلامت جامعه کمک می‌کند حمایت کند. به ویژه در شرایط کنونی که کشور در وضعیت تحریمی قرار دارد و خرید برخی خدمات و تجهیزات پزشکی از نظر اقتصادی هزینه بالایی به دنبال دارند، جهاد دانشگاهی سعی دارد به این حوزه‌ها ورود پیدا کند تا علاوه بر کاهش هزینه‌های درمانی مانع خروج ثروت ملی از کشور شود.