تأثیر جهش‌‌های ویروس بر ساخت واکسن کرونا/ آیا ابتلای مجدد به کرونا امکان‌‌پذیر است؟

دکتر فرهاد سیف، عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران ضمن اشاره به تأثیر جهش‌‌های ویروس بر ساخت واکسن کرونا درباره ابتلای مجدد افراد به بیماری کرونا توضیحاتی ارائه کرد.

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران به نقل از تسنیم، دکتر فرهاد سیف درباره جهش‌‌های جدید کرونای انگلیسی اظهار کرد: ۱۷ جهش در ویروس کرونا رخ داده است که معروف‌‌ترین آن‌‌ها موسوم به جهش «N501Y» است. این جهش باعث افزایش قدرت سرایت و ورود ویروس کرونا به سلول‌‌ها شده است و گفته می‌‌شود که مرگ‌‌ومیر بیشتری نسبت به مدل‌‌های قبلی ویروس کرونا ایجاد می‌‌کند.

وی در پاسخ به این سؤال که جهش‌‌های ویروس کرونا چه تأثیری بر ساخت واکسن می‌‌گذارند، تصریح کرد: تأثیر جهش‌‌های ویروس کرونا بر ساخت واکسن، بستگی به روش ساخت واکسن کرونا دارد.

تأثیر جهش‌‌های ویروس کرونا بر ساخت واکسن

وی افزود: در زمان حاضر سه روش برای ساخت واکسن کرونا در جهان وجود دارد؛ یک دسته از واکسن‌‌ها مانند فایزر و مدرنا بر پایه RNA هستند، هرچه RNA ویروس کرونا بیشتر دچار جهش شود، این دسته از واکسن‌‌ها بیشتر تحت تأثیر قرار می‌‌گیرند البته این واکسن‌‌ها چند ژن را مورد هدف قرار میدهند و احتمال اینکه چند ژن، به طور همزمان دچار جهش شوند کم است اما در کل جهش‌‌ها می‌‌توانند اثربخشی واکسن را تحت تاثیر قرار دهند.

سیف ادامه داد: دسته دیگری از واکسن‌‌ها مانند واکسن آکسفورد که با نامAZD1222 شناخته می‌‌شود بر پایه DNA هستند؛ دسته‌‌ای دیگر از واکسن‌‌ها بر پایه ویروس کشته شده یا ضعیف شده هستند. واکسنی که در ایران ساخته می‌‌شود بر پایه ویروس کرونای کشته‌‌شده است. هرچند خبرها حاکی از ساخت واکسن‌‌های دیگری از نوع نوترکیب است و ممکن است ساخت آن‌‌ها به‌‌زودی در ایران راه اندازی شود. برای اظهارنظر درباره تأثیر جهش‌‌های ویروس کرونا بر ساخت واکسن، باید بررسی شود که جهش‌‌های رخ داده در ویروس کرونا تا چه حد توانسته است پروتئین‌‌های سطحی ویروس (موسوم به spike) را تحت تأثیر قرار دهد.

ایمونولوژیست جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با بیان این‌‌که اگر جهش‌‌ها باعث تغییرات اساسی شود، نیازمند به روز شدن واکسن‌‌های کرونای ساخته شده در جهان خواهیم بود، خاطرنشان کرد: اگر ویروس دچار جهش های مهم و اساسی شود، باید فازهای کارآزمایی بالینی روی حیوانات و انسان‌‌ها دوباره طی شود و زمان زیادی خواهد برد.

سیف با بیان این‌‌که اثربخشی واکسن‌‌های کرونا باید مورد بررسی قرار بگیرد بیان داشت: باید دید که آیا واکسن کرونا می‌‌تواند در افراد پاسخ ایمنی مناسبی ایجاد کند یا خیر؛ این‌‌که سیستم ایمنی یک فرد به کدام قسمت از ویروس کرونای کشته‌‌شده پاسخ خواهد داد نیز یکی از بحث‌‌هایی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد بنابراین میزان اثربخشی واکسن کرونا به دو مسئله ارتباط دارد؛ یکی این‌‌که میزان جهش‌‌های ویروس کرونا چه‌‌قدر است و دیگر این‌‌که پاسخ ایمنی افراد جامعه به واکسن کرونا چگونه خواهد بود.

پاسخ‌‌های ایمنی بدن به ویروس کرونا

وی درباره انواع پاسخ‌‌های ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا تشریح کرد: دو نوع پاسخ ایمنی «هومورال» و «سلولی» داریم؛ در ایمنی هومورال، گلبول‌‌های سفید به نام لنفوسیت‌‌های B نقش دارند؛ این سلول‌‌ها، آنتی‌‌بادی (پادتن) می‌‌سازند. در ایمنی سلولی، «سلول‌‌هایT  کمکی» در ساخت آنتی بادی به سلول‌‌های B کمک‌ می‌‌کنند؛ نوع دیگر سلول‌‌های ایمنی در ایمنی سلولی، «سلول‌‌های T کشنده» هستند که مخزن ویروس (سلول آلوده به ویروس) را تخریب می‌‌کنند تا ویروس بیرون بریزد و آنتی‌‌بادی‌‌ها آن‌‌ها را خنثی کنند. در زمان ورود ویروس کرونا به داخل بدن، هر دو پاسخ هومورال و سلولی ایجاد می‌‌شوند اما به علت توانایی ویروس در کشتن این دو سلول، این دو سیستم ایمنی دچار اختلال می‌‌شود و تعداد لنفوسیت‌‌ها کاش می‌‌یابد.

سیف گفت: تاکنون دو نوع آنتی‌‌بادی در بدن افراد کشف شده است؛ یکی آنتی‌‌بادی‌‌هایی که خنثی‌‌کننده (nAb) هستند و دیگری آنتی‌‌بادی‌‌هایی که تسریع‌‌کننده ورود ویروس به درون سلول‌‌ها (ADE) هستند یعنی به ویروس کرونا کمک می‌‌کنند که وارد سلولها شود.

علت ابتلای مجدد به کرونا چیست؟

هیئت علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در پاسخ به سؤالی مبنی بر علت ابتلای مجدد به ویروس کرونا بیان داشت: علت ابتلای مجدد افراد به ویروس کرونا، جهش‌‌هایی است که در آن رخ می‌‌دهد. ابتلای مجدد می‌‌تواند به این علت باشد که ویروس کرونا دچار جهش می‌‌شود و آنتی‌‌بادی‌‌هایی (پادتن‌‌ها) که قبلاً علیه یک سویه از این ویروس در بدن فرد ساخته شده بود دیگر در مقابل سویه جدید و جهش‌‌یافته ویروس کرونا کارایی نخواهد داشت. البته بعضی آنتی بادی‌‌ها به علت واکنش متقاطع (cross reaction)  می‌‌توانند چندین نوع کرونا را خنثی کنند که از این ویژگی در پلاسما درمانی استفاده می‌‌شود.

وی در پاسخ به این سؤال که فرد مبتلا به ویروس کرونا تا چه زمان در مقابل ابتلا به همان نوع ویروس، مصونیت دارد توضیح داد: مقالات متعددی در این زمینه داریم؛ این مصونیت از سه ماه تا ۶ ماه و حتی یکسال در مقالات مختلف متغیر است. به طور کلی می‌‌توان گفت اگر یک فرد به ویروس کرونا مبتلا شود و مجدداً در معرض همان سویه از ویروس کرونا قرار بگیرد، معمولاً تا ۶ ماه ایمن است؛ هرچند افزایش مواد ویروسی مانند اینترفرونهای آلفا و بتامی‌‌تواند تا مدت محدودی از ابتلا به سایر عفونت‌‌های ویروسی جلوگیری کند‌ اما نکته حائز اهمیت این است که اگر فردی به یک سویه از کرونا مبتلا شود و سپس در معرض سویه دیگری از ویروس کرونا قرار بگیرد، در مقابل آن سویه جدید مقاوم نخواهد بود و تنها زمانی می‌‌توان از عدم ابتلای مجدد فرد تا ۶ ماه سخن گفت که فرد در آن ۶ ماه، در مقابل همان سویه قبلی قرار بگیرد که دفعه پیش به آن مبتلا شده بود.